Phân tích tội vi phạm quy định về kế toán

và khuyến nghị hoàn thiện sổ sách cho doanh nghiệp

NGÀY 3/10/2025, Cơ quan điều tra có đưa thông tin về việc Doanh nhân Hoàng Hường bị truy tố về tội vi phạm Tội vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng theo điều 221 – BLHS. Vụ việc này nhận được sự quan tâm của nhiều người dân, cũng như các Doanh nghiệp. Đây là dịp để chúng ta nhìn lại trong tổ chức mình và hoàn thiện những quy trình, quy định quản trị còn hổng. Đầu tiên, hãy cùng Luật sư INCIP tìm hiểu về tội danh này cũng như các khuyến nghị liên quan đến việc hoàn thiện sổ sách để bảo vệ quyền lợi Doanh nghiệp cũng như Chủ Doanh nghiệp:

nguồn ảnh: Báo lao động 13/10/2025

Cơ sở pháp lý

Tội “vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng” được quy định tại Điều 221 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017), cùng với các văn bản hướng dẫn như:

Luật Kế toán 2015;
Nghị định 41/2018/NĐ-CP và Nghị định 174/2016/NĐ-CP (xử phạt hành chính trong lĩnh vực kế toán);
Các Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và các quy định về hóa đơn, chứng từ, báo cáo tài chính theo Luật Quản lý thuế 2019.

II. Phân tích cấu thành tội phạm (Điều 221 BLHS)

1. Chủ thể

Là cá nhân có trách nhiệm trong việc tổ chức công tác kế toán (kế toán trưởng, giám đốc, người quản lý…).
Pháp nhân thương mại cũng có thể bị truy cứu nếu tổ chức hệ thống kế toán sai phạm gây hậu quả nghiêm trọng.

2. Khách thể

Quan hệ xã hội được bảo vệ là trật tự quản lý kinh tế trong lĩnh vực kế toán, đảm bảo tính trung thực, minh bạch của số liệu tài chính – kế toán.

3. Mặt khách quan

Hành vi phạm tội thể hiện ở việc:

Không mở sổ kế toán theo quy định;
Ghi chép không đầy đủ, không đúng thực tế hoạt động;
Lập khống, khai man chứng từ kế toán;
Không lập báo cáo tài chính hoặc lập không đúng quy định;
Hủy, giấu sổ sách kế toán để đối phó cơ quan quản lý.

→ Hành vi trên gây hậu quả nghiêm trọng cho doanh nghiệp hoặc Nhà nước, ví dụ: thiệt hại về tài chính từ 100 triệu đồng trở lên, gây thất thu ngân sách, che giấu gian lận kéo dài.

4. Mặt chủ quan

Lỗi cố ý hoặc vô ý, tùy từng trường hợp.
- Cố ý: Lập khống để gian lận thuế, che giấu doanh thu, lập công ty “vỏ bọc”…
- Vô ý: Không tổ chức bộ máy kế toán đúng quy định, kế toán yếu kém, bỏ sót sổ sách…

III. Hình phạt áp dụng

1. Đối với cá nhân

Phạt tiền từ 30 triệu – 100 triệu đồng,
Hoặc cải tạo không giam giữ đến 3 năm,
Hoặc phạt tù từ 6 tháng đến 5 năm, tùy mức độ và hậu quả.
Có thể bị cấm đảm nhiệm chức vụ, hành nghề từ 1 – 5 năm.

2. Đối với pháp nhân thương mại

Phạt tiền từ 100 triệu – 1 tỷ đồng,
Hoặc đình chỉ hoạt động 6 tháng đến 3 năm,
Có thể bị áp dụng hình phạt bổ sung (cấm kinh doanh, cấm huy động vốn…).

Lưu ý: Đây là tội có khung hình phạt nhẹ hơn tội trốn thuế, nhưng trên thực tế, nhiều vụ án kinh tế lớn bắt đầu từ Điều 221 để mở rộng sang các tội nghiêm trọng khác.

IV. Những rủi ro pháp lý phổ biến mà doanh nghiệp thường mắc phải

Không lập hoặc ghi sổ kế toán đầy đủ, đúng thời hạn → Ví dụ: doanh nghiệp nhỏ “ghi tay”, ghi rời rạc, không có hệ thống phần mềm kế toán chính thức.
Không phản ánh trung thực giao dịch thực tế→ Ví dụ: không ghi doanh thu thật, chi phí khống, “2 sổ” kế toán (1 nội bộ – 1 nộp thuế).
Không lưu trữ chứng từ kế toán theo quy định → Khi thanh tra, không có chứng từ hợp lệ để đối chiếu.
Giao toàn bộ công việc kế toán cho bên dịch vụ mà không kiểm soát → Rất phổ biến ở SME. Nếu bên dịch vụ làm sai, trách nhiệm pháp lý vẫn thuộc về người đại diện pháp luật.
Không lập báo cáo tài chính hoặc nộp chậm, sai số liệu → Đây là lỗi dễ bị xử phạt hành chính và khởi tố khi kéo dài, gây hậu quả.

V. Gợi ý & Khuyến nghị thực hành kế toán đúng luật

Dưới góc độ luật sư tư vấn doanh nghiệp, tôi thường đưa ra các khuyến nghị sau để giúp khách hàng vừa tuân thủ pháp luật, vừa phòng ngừa rủi ro hình sự:

1. Xây dựng bộ máy kế toán bài bản – có kiểm soát nội bộ

Tuyển chọn kế toán trưởng có trình độ, được cấp chứng chỉ hành nghề.
Ban hành quy chế kế toán nội bộ rõ ràng: phân quyền lập chứng từ, ghi sổ, kiểm soát độc lập.
Có quy trình duyệt chi – duyệt thu minh bạch.

2. Áp dụng hệ thống phần mềm kế toán chuẩn hóa

Sử dụng phần mềm kế toán được Bộ Tài chính chấp thuận, có khả năng kết nối với hệ thống hóa đơn điện tử, thuế.
Tránh việc ghi chép thủ công hoặc lưu trữ rời rạc.

3. Lập và lưu trữ đầy đủ sổ sách – chứng từ kế toán

Ghi chép kịp thời, đầy đủ, phản ánh trung thực tình hình tài chính.
Lưu chứng từ kế toán ít nhất 10 năm theo Luật Kế toán.
Kiểm tra định kỳ để tránh mất mát, hư hỏng chứng từ.

4. Thực hiện báo cáo tài chính trung thực, đúng hạn

Nộp báo cáo tài chính đúng thời hạn quy định cho cơ quan thuế và cơ quan đăng ký kinh doanh.
Kiểm toán độc lập (đặc biệt với doanh nghiệp vừa và lớn) để phát hiện sớm sai sót.

5. Định kỳ rà soát và đối chiếu số liệu kế toán – thuế

So sánh doanh thu, chi phí, hóa đơn đầu ra – đầu vào, tồn kho…
Kịp thời điều chỉnh các sai lệch trước khi bị thanh tra thuế hoặc kiểm toán Nhà nước.

6. Chủ doanh nghiệp phải chịu trách nhiệm – không “khoán trắng” cho kế toán

Dù thuê dịch vụ kế toán, người đại diện pháp luật vẫn chịu trách nhiệm hình sự nếu sổ sách sai phạm nghiêm trọng.
Nên có cơ chế kiểm tra định kỳ nội bộ, hoặc thuê đơn vị tư vấn độc lập kiểm soát.

VI. Kết luận

Tội “vi phạm quy định về kế toán” tuy có vẻ nhẹ hơn so với các tội kinh tế khác như “trốn thuế” hay “lừa đảo”, nhưng nó là “điểm khởi đầu” của rất nhiều vụ án kinh tế nghiêm trọng.
Doanh nghiệp càng phát triển, quy mô càng lớn thì việc tổ chức kế toán đúng luật, minh bạch càng phải được chú trọng, không chỉ để tránh bị xử phạt, mà còn là lá chắn pháp lý bảo vệ chính chủ doanh nghiệp.

INCIP tổ chức luật luôn đồng hành với Doanh nghiệp bạn. Hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn cặn kẽ về các quy định pháp lý trong quản trị cũng như điều hành Doanh nghiệp của bạn.

CÔNG TY LUẬT HỢP DANH INCIP

INCIP LAWFIRMs
Địa chỉ: Số 24/463 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội
HOTLINE: 0906 271 494 / 096 4478 877

Google map: https://maps.app.goo.gl/bqbNM7JJiRBYHw6t9

Fanpage: https://www.facebook.com/luatincip

Website: www.incip.com.vn

——————————————————————————–

INCIP – Công ty Luật hàng đầu cung cấp dịch vụ
* Luật sư Tư Vấn – Tranh Tụng – Đại diện ủy quyền giải quyết vụ việc trong các lĩnh vực: Dân sự – kinh tế – Hôn nhân gia đình – Đất đai – Đầu tư tài chính – Doanh nghiệp
* Luật sư thực hiện các giải pháp tư vấn luật theo giờ – theo vụ việc và thường xuyên