VỤ VIỆC – GÀ LÔI TRẮNG VÀ CÁC KHÍA CẠNH PHÁP LÝ CẦN LƯU TÂM

Tuần qua, dư luận mạng xã hội đặc biệt chú ý đến vụ việc một người đàn ông tại Nghệ An bị Tòa án cấp sơ thẩm tuyên phạt 6 năm tù vì hành vi nuôi, nhân giống và bán 13 cá thể gà lôi trắng. Bị cáo khai không biết đây là loài thuộc danh mục động vật nguy cấp, quý, hiếm. Ngay sau bản án, Tòa án tỉnh đã kháng nghị toàn bộ và thay đổi biện pháp ngăn chặn, cho bị cáo tại ngoại, cấm đi khỏi nơi cư trú.

CƠ SỞ PHÁP LÝ LIÊN QUAN

2.1. Quy định tại Bộ luật Hình sự

Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi 2017): Người nào săn bắt, giết, nuôi, nhốt, vận chuyển, buôn bán trái phép động vật nguy cấp, quý, hiếm thuộc Nhóm IB hoặc phụ lục I của Công ước CITES thì bị phạt tù từ 5 đến 10 năm; trường hợp đặc biệt nghiêm trọng có thể đến 15 năm.

Tại thời điểm bị cáo thực hiện hành vi (trước 1/7/2025), gà lôi trắng thuộc Nhóm IB (theo Nghị định 84/2021/NĐ-CP) – nhóm nghiêm cấm khai thác, nuôi, buôn bán dưới mọi hình thức.

2.2. Thay đổi chính sách pháp luật

Từ 01/7/2025, theo Thông tư 27/2025/TT-BNNPTNT, gà lôi trắng được chuyển từ Nhóm IB sang Nhóm IIB – tức được phép nuôi thương mại, nhưng phải tuân thủ điều kiện về đăng ký và kiểm soát nguồn gốc.

Điều 7 BLHS và Điều 29 BLHS quy định: Nếu sau khi phạm tội, luật thay đổi theo hướng hành vi không còn nguy hiểm cho xã hội hoặc khung hình phạt nhẹ hơn, thì áp dụng quy định có lợi cho người phạm tội.

2.3. Tình tiết giảm nhẹ

Theo Điều 51 BLHS, bị cáo có nhiều tình tiết giảm nhẹ:

Phạm tội lần đầu, thuộc trường hợp ít nghiêm trọng.
Thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải.
Hoàn cảnh gia đình khó khăn, có con nhỏ.
Gia đình có công với cách mạng (bố mẹ được tặng huân, huy chương kháng chiến).
Tự nguyện giao nộp lợi ích bất chính.

3. PHÂN TÍCH ĐIỂM ÁN

Tòa sơ thẩm áp dụng Điều 244 BLHS theo tình trạng pháp luật tại thời điểm phạm tội (gà lôi trắng thuộc Nhóm IB), xác định số lượng cá thể thuộc khung 5–10 năm tù, và lượng hình ở mức 6 năm.

Tuy nhiên, tại thời điểm xét xử, pháp luật đã thay đổi theo hướng giảm nhẹ (chuyển sang Nhóm IIB) nên có cơ sở miễn trách nhiệm hình sự hoặc áp dụng khung nhẹ hơn.

Việc không áp dụng quy định có lợi có thể xem là chưa bảo đảm nguyên tắc có lợi cho người phạm tội – nguyên tắc cơ bản của pháp luật hình sự Việt Nam.

Ngoài ra, số lượng cá thể tuy nhiều nhưng mục đích thương mại không lớn, không gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng, và bị cáo có nhân thân tốt. Đây là yếu tố nên được cân nhắc mạnh khi lượng hình.

4. PHẢN ỨNG CỦA DƯ LUẬN VÀ GÓC NHÌN PHÁP LÝ

4.1. Phản ứng xã hội

Phần lớn ý kiến: Mức án 6 năm là quá nặng so với tính chất, mức độ hành vi và hoàn cảnh bị cáo. Dư luận kêu gọi áp dụng pháp luật linh hoạt, nhân văn.

Một số ý kiến khác: Luật phải nghiêm để răn đe, tránh tiền lệ xấu cho các hành vi xâm hại động vật hoang dã.

4.2. Góc nhìn pháp lý

Về nguyên tắc, mọi người đều bình đẳng trước pháp luật, nhưng áp dụng pháp luật phải xét cả yếu tố khách quan và chủ quan, cũng như thay đổi chính sách.

Vụ việc này là minh chứng rõ ràng cho vai trò của nguyên tắc có lợi cho người phạm tội khi pháp luật thay đổi.

Việc Tòa án cấp trên kháng nghị và cho bị cáo tại ngoại cho thấy cơ quan tư pháp đang xem xét yếu tố này để đảm bảo công bằng.

5.KẾT LUẬN

Kết luận: Vụ “gà lôi trắng” là bài học pháp lý điển hình về áp dụng quy định bảo tồn động vật hoang dã, đồng thời là ví dụ rõ nét cho việc vận dụng nguyên tắc áp dụng pháp luật có lợi.

6. KHUYẾN NGHỊ

Người dân cần nắm rõ danh mục động vật nguy cấp, quý, hiếm và quy định về nuôi, buôn bán để tránh vi phạm.

Cơ quan chức năng nên tăng cường phổ biến pháp luật đến người dân vùng nông thôn, nơi thường có thói quen nuôi chim, gà rừng, thú cảnh.

Khi chính sách thay đổi, cần cập nhật nhanh cho các cơ quan tiến hành tố tụng để tránh tình trạng áp dụng luật cũ gây bất công.

Các vấn đề pháp lý cần tư vấn, bạn vui liên hệ với luật sư chúng tôi:

CÔNG TY LUẬT HỢP DANH INCIP

INCIP LAWFIRMs

Địa chỉ: Số 24/463 Đội Cấn, Ba Đình, Hà Nội

HOTLINE: 0906 271 494 / 096 4478 877

Google map: https://maps.app.goo.gl/bqbNM7JJiRBYHw6t9

Fanpage: https://www.facebook.com/luatincip

website: www.incip.com.vn

——————————————————————————–

INCIP – Công ty Luật hàng đầu cung cấp dịch vụ

* Luật sư Tư Vấn – Tranh Tụng – Đại diện ủy quyền giải quyết vụ việc trong các lĩnh vực: Dân sự – kinh tế – Hôn nhân gia đình – Đất đai – Đầu tư tài chính – Doanh nghiệp

* Luật sư thực hiện các giải pháp tư vấn luật theo giờ – theo vụ việc và thường xuyên